Het werk van Robert Mapplethorpe is uniek in de geschiedenis van de fotografie. Hij heeft het medium opengesteld voor vele nieuwe onderwerpen en gebieden, terwijl hij tegelijkertijd een aantal van de meest iconische en klassieke beelden in de fotografie creëerde. Mapplethorpe wijdde zijn carrière vrijwel geheel aan fotografie en was een belangrijke drijvende kracht achter het verheffen van fotografie tot dezelfde status als de klassieke kunstvormen als beeldhouwkunst of schilderkunst. Hij was een pionier, een perfectionist en in zijn benadering van belichting en compositie een classicus. De portretten, naakten en bloemen van Mapplethorpe drukken de fundamentele emotionele toestand van ons menselijk bestaan uit, van liefde tot haat en van vreugde tot pijn, gezien door een onbeschaamde homoseksuele lens. De klassieke materialen marmer en verf die de menselijke vorm beschrijven, worden in zijn foto’s vervangen door huid en leer
De beelden van Mapplethorpe zullen de visuele achtergrond vormen voor de concertante uitvoering van een verkorte versie van Rufus Wainwright’s opera Hadrian. Op het eerste gezicht lijken de wereld van de opera, de wereld van Rufus Wainwright’s Hadrian en de wereld van Mapplethorpe’s fotografie qua esthetiek mijlen uit elkaar te liggen. Maar bij nadere beschouwing worden de verbanden daartussen, de verbindingen tussen hun thema’s en de ondermijning van klassieke vormen door de inbreng van een andere vorm van seksualiteit duidelijk. Wainwright’s Hadrian herschikt de traditionele liefdesdriehoek van de opera, waarbij de tenor van de sopraan houdt en de bariton dit probeert te voorkomen. In Hadrian houdt de bariton van de tenor en probeert de sopraan dit te voorkomen. De rest van de vorm van de opera volgt de vorm van de Grand Opera met zijn vier bedrijven, een groot dansnummer in bedrijf 2, het grote liefdesduet in bedrijf 3 en de tragische dood van de held Hadrianus in bedrijf 4 (die we helaas niet horen in deze versie), koor, ensemble scènes en aria’s. Alle grote opera’s gaan over grote liefdesverhalen, van Carmen en José tot Tristan en Isolde. Hadrian is niet anders.
Noch Mapplethorpe, noch Wainwright proberen de homoseksualiteit in welke vorm dan ook uit hun werk te verbergen. Ze benaderen het allebei frontaal, zonder schaamte en zonder voorbehoud, en daarom gaat hun werk bij nader inzien veel verder dan de controverse die het aan de oppervlakte zou kunnen veroorzaken, naar de kern van wat mensen samenbrengt.
De beelden die in deze tentoonstelling te zien zijn, zijn een selectie van de beelden die gekozen zijn om de live optredens te begeleiden. De foto’s van mensen komen overeen met de hoofdpersonen in de opera. In deze setting wordt elke afbeelding van een persoon naast een bloemafbeelding geplaatst. De bloemen van Mapplethorpe hebben antropomorfe eigenschappen. Bloemstelen omhelzen elkaar als geliefden, ze kantelen hun hoofd naar elkaar toe als bewonderaars die verlangen naar eenheid, of ze raken gewond als mensen die te maken krijgen met ernstige tragedies.
Kijkend naar het drama dat in Mapplethorpe’s foto’s van mensen en bloemen schuilt, wordt het duidelijk hoe subtiel en krachtig ze het verhaal kunnen begeleiden van een keizer die alles kon hebben, maar niet het enige dat hij echt verlangde. Een keizer die besefte dat zijn enige erfenis lag in het feit dat hij lief had. Toen hij dat eenmaal deed, was hij klaar om te sterven.
Mapplethorpe zei dat toen hij achter de camera stond, hij vergat dat hij bestond. Liefde is het vergeten van de pijn van het bestaan.
Jorn Weisbrodt
Foto credits
Antinous, 1987
Iris and Zinnia, 1984
Self Portrait, 1988
Rose with Smoke, 1985
Lisa Lyon, 1982
Tulip, 1985
Phyllis Tweel, 1979
Calla Lilies, 1983
Sebastian, 1980
Calla Lily, 1988
White Gauze, 1984
Stems, 1985
Ken Moody, 1984
Orchid, 1988
Frank Diaz, 1980
Tulip, 1985
Javier, 1985
Baby’s Breath, 1982
Sleeping Cupid, 1989
Tulip, 1984
Een idee over zingen door Rufus Wainwright
Onlangs las ik gedichten van de Portugese schrijver Fernando Pessoa en stuitte op wat nu waarschijnlijk mijn favoriete citaat over zingen is:
“Zing alsof je luistert”
Voorheen was mijn favoriete quote het bekendere ‘wat uit het hart komt, gaat naar het hart’ van Samuel Coleridge, en hoewel het een zin is die ik nog steeds hoog houd en die ik nuttig vind met betrekking tot vele andere kwesties, wijst Pessoa’s illustratie feitelijk op een oefening die ik al vele jaren enigszins onbewust aan het perfectioneren ben. En als ze deze poëtische aanduiding misschien eerder op mijn pad was gekomen, had het me de nodige tijd en onderzoek bespaard.
Als ik mensen tegenwoordig hoor zingen (vooral in muziektheatrale stijl), valt het me vaak op hoe beperkt het geluid vaak is van de artiest. Er is veel technische expertise, waardoor de artiest bij machte is om acht concerten per week te kunnen doen, wat logisch is. Maar uiteindelijk raakt het me minder. Luisteren tijdens het zingen zou hier naar mijn mening veel bij helpen.
Natuurlijk is training essentieel, en als ik ‘training’ zeg, heb ik het niet noodzakelijkerwijs over klassieke training (waar ik ook niet op tegen ben, zeker niet voor opera). Maar om een echte vertolker te zijn, is een aanzienlijke hoeveelheid werk nodig. Maar zoals samengevat in Pessoa’s quote ‘Zing alsof je luistert’, ben ik van mening dat veel van dit werk geperfectioneerd moet worden met het oor, en niet alleen met de stem.
Gelukkig ben ik opgegroeid in de folk scene en moest ik rekening houden met andere muzikanten om me heen, dus ik heb altijd die tools gehad. Maar ik heb nu het gevoel dat ik in mijn vroege jaren veel te veel tijd heb besteed aan het perfectioneren van mijn eigen unieke stijl of het hebben van een diepe emotionele relatie met de muziek. Dit is allemaal leuk en aardig, maar als het doel was geweest om mezelf volledig over te geven en een volledig empathische luisteraar te worden tijdens het optreden, denk ik dat ik sneller zou hebben geleerd, en gelukkig snap ik nu de essentie ervan.
Uiteindelijk besef ik dat het volledig holistisch moet zijn: er wordt niet alleen geluisterd naar de akoestiek, naar andere artiesten en naar wat de componist probeert uit te drukken, op een meer spirituele toon (excuseer de woordspeling), het is bijna alsof je zou moeten proberen de stille reactie op het publiek te worden als je zingt, het echt doordachte antwoord dat daadwerkelijk in je opkomt nadat je het iemand anders helemaal hebt begrepen, of aan de andere kant van het spectrum: je onderbuikgevoel. In wezen het ECHTE antwoord, helaas zelden hardop gezegd.
Gelukkig kun je met muziek het echte antwoord veel gemakkelijker hardop uitspreken, en wonderbaarlijk genoeg kost het maar een fractie van de tijd dan wanneer je het uitspreekt.
Dus uiteindelijk beschouw ik een optreden als zanger als een gesprek tussen jou en het publiek, een niet ongehoorde constructie, maar hier is de twist: ook al is het publiek stil en luistert aandachtig, jij bent de uitvoerder eigenlijk die de rol van primaire luisteraar op zich moet nemen en HUN gedachten proberen te horen. Luister naar hun hoop, dromen en angsten (ik weet niet hoe dit werkt, maar geloof me, het gebeurt als je het echt probeert), en met deze houding garandeer ik dat de muziek die je maakt veel dieper en meer verbonden zal zijn met wie je bent, niet koud en mechanisch.
Goed zingen zou een waarheidsgetrouw en liefdevol eerlijk antwoord moeten zijn voor iedereen die het nodig heeft, en dat geldt voor ons allemaal.
Zing alsof je luistert.
Rufus Wainwright
Popzanger Rufus Wainwright mag zich met zijn opera Hadrian definitief scharen in de divisie van hedendaagse operacomponisten. Het eerste deel van dit concert is een verkorte versie van Hadrian, een opera in 4 bedrijven van Rufus Wainwright en Daniel MacIvor. Het bevat scènes uit de eerste drie bedrijven van de opera die eindigden met de dood van Antinous aan het einde van Act 3. Verwacht een orkest met 5 solisten, ondersteund met prachtige beelden van Robert Mapplethorpe. In de tweede helft, speelt Rufus Wainwright georkestreerde nummers uit zijn eigen repertoire. Hierbij zal hij ook enkele samenwerkingen aangaan met de solisten en muzikanten uit de eerste helft voor de pauze.
Hadrian is de tweede opera van Rufus Wainwright. Het werk vertelt het verhaal van de Romeinse keizer Hadrianus en focust op zijn dramatische liefdesrelatie met de jongeling Antinous. Het verhaal over een openlijke homofiele liefde tegen de achtergrond van het politieke klimaat heeft volgens Wainwright vele parallellen met ‘hoe we vandaag de dag leven’.
Geprezen door de New York Times vanwege zijn ‘originaliteit’ heeft Rufus Wainwright zichzelf gevestigd als een van de grote mannelijke vocalisten, songwriters en componisten van zijn generatie. De in New York geboren, in Montreal opgegroeide singer-songwriter heeft tot nu toe tien studioalbums, drie dvd’s en drie live-albums uitgebracht, waaronder de Grammy-genomineerde Rufus Does Judy in Carnegie Hall. Hij heeft twee opera’s geschreven en talloze nummers geschreven voor films en tv, waaronder Brokeback Mountain, Moulin Rouge en Shrek, en werkt momenteel aan zijn eerste musical voor West End met Ivo van Hove en een Requiem. Om zijn 50e verjaardag te vieren bracht hij in de zomer van 2023 het voor een Grammy® genomineerde ‘Folkocracy’ uit, een studioalbum met folksongs en duetten met onder meer Chaka Khan, Brandi Carlile, John Legend en Anohni.
Brussels Philharmonic
Clark Rundell dirigent
Rufus Wainwright compositie, zang
Davóne Tines Hadrian
Denzil Delaere Antinous
Christian Federici Turbo
Katrien Baerts Sabina
Iris van Wijnen Plotina
Robert Mapplethorpe beelden
Daniel MacIvor libretto
Jorn Weisbrodt concept en design
Zondag 17 Maart 16:00 @ Grote Zaal
Korte Q&A met Rufus Wainwright over het componeren van Hadrian onder leiding van Neil Wallace, bij de start van de voorstelling.
Een paar jaar geleden trad ik op in Sevilla. De Canadian Opera Company had mij al de opdracht gegeven om Hadrian te schrijven en ik realiseerde me dat Italica, de plaats waar Hadrian werd geboren, net om de hoek lag, dus planden Jorn, Weisbrodt en ik een dagje uit. Natuurlijk is er, net als in elke oude Romeinse nederzetting, een oud amfitheater en we spraken met de directeur van de locatie over het idee om daar misschien ooit Hadrian op te voeren.
Het is nog niet gebeurd en ik ben er ook niet helemaal zeker van dat het zelfs maar zou werken, aangezien het orkest behoorlijk groot moet zijn, maar wie weet… Je hoeft nooit te stoppen met dromen.
Rufus Wainwright
13-17 Maart tijdens opening @ foyer TivoliVredenburg
Rufus Wainwright bewerkte de laatste zanglijn die Hadrianus in de Rufus’ opera Hadrian zingt tot de song He Loved. Het nummer werd nog niet uitgebracht. Op de track zijn Lucy Wainwright Roche en Petra Haden als achtergrondzangers te horen. He Loved is tijdens de festivaldagen alleen te horen via twee koptelefoonsets als onderdeel van de tentoonstelling van de Birds of Paradise Artist Rooms (13-17 maart) in de foyer in TivoliVredenburg.